دوپینگ خونی چیست؟
-
دوپینگ خونی چیست؟
در این نوع دوپینگ ورزشکاران خون خود یا دیگری را گرفته و آن را نگه می دارند و پیش از مسابقه آن را دوباره به بدنشان تزریق می کنند تا شمار گلبول های قرمز خود را افزایش دهند.
در بدن گلبولهای قرمز اکسیژن را از ریه به تمام نقاط بدن می برند هر چه اکسیژن بیشتر به عضلات برسد استقامت افزایش پیدا میکند بنابراین ورزشکار سریعتر و طولانی تر می تواند فعالیت کند اما قوانین دوپینگ خونی را ممنوع کرده است.
شایع‌ترین نوع دوپینگ خونی شامل تزریق اریتروپوئتین (EPO)، تزریق مواد شیمیایی مصنوعی که می‌توانند اکسیژن را حمل کنند، و انتقال خون است که همه آنها بر اساس فهرست مواد و روش‌های ممنوع سازمان جهانی ضددوپینگ (WADA) ممنوع شده‌اند.
EPO به طور طبیعی در بدن تولید می‌شود. این هورمون بوسیله کلیه‌ها تولید می‌شود و باعث می‌شود که مغز استخوان برای تولید سلول‌های قرمز تحریک شود. سلول‌های قرمز خون اکسیژن را در خون حمل و نقل می‌کنند، بنابراین هر افزایشی در شمار این سلول‌ها میزان اکسیژنی که خون می‌تواند به عضلات بدن حمل کند، تشدید میکند. نتیجه نهایی استقامت بیشتر فرد خواهد بود.
دوپینگ خونی با افزایش فراهم‌آوری اکسیژن به عضلات در حال فعالیت، خستگی را کاهش می‌دهد. این کار حداکثر نیرویی را که عضلات تولید می‌کنند، افزایش نخواهد داد، بلکه به عضلات اجازه خواهد داد که برای مدت درازتری کار بیشتری انجام دهند.
هنگامی که اریتروپوئیتین به دلایل مشروع پزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرد، به درمان کم‌خونی ناشی از سرطان یا بیماری کلیوی کمک میکند.
در روش دوپینگ با انتقال خون، خون فرد را می‌کشند و آن را برای چند ماه ذخیره می‌کنند تا زمانی که بدن این خون را جایگزین کند. بعد پیش از مسابقات، ورزشکار دوباره خون ذخیره‌شده را به خود تزریق میکند.
نتیجه کار مشابه تزریق اریتروپوئیتین است استفاده از اریتروپویتین اگزوژن Exogenous Erythropietin و یا تزریق خون برای افزایش کارایی ورزشی در ورزشهای استقامتی مدت ها پیش تحت بررسی بوده است که هر دو تکنیک یادشده ( دوپینگ خون ) نامیده می شود.
این روش برای اولین بار در المپیک مونترال ۱۹۷۶ توسط یکی از دوندگان فنلاندی به کار گرفته شد. روش دوپینگ خونی بدین ترتیب است که چند روز قبل از مسابقه ورزش کار به ارتفاع بلندی برده می شود و به علت بلندی و کاهش فشار اکسیژن خون شریانی ، ماده ای به نام اریتروپویتین آزاد شده ،افزایش غلظت هموگلوبین وهماتوکریت باعث افزایش دریافتی اکسیژن در بافت های عضلانی در حال فعالیت و همچنین باعث بهبود ظرفیت هوازی و استقامتی عضلانی می شود. – افزایش سلول‌های قرمز خون.
WADA می‌گوید با به کارگیری روش شناسایی اریتروپوئیتین در سال ۲۰۰۰ دوباره گرایش به تزریق خون برای انجام دوپینگ افزایش یافته است.
این افزایش قدرت با دوپینگ خونی ممکن است به معنای تفاوت میان مدال طلا و نقره باشد، یا شکستن یا نشکستن یک رکورد جهانی باشد.
ورزش‌هایی که بیش از همه در معرض دوپینگ خونی هستند، دو‌های استقامت از ۸۰۰ متر به بالا،شنای در مسافات طولانی، دوچرخه‌‌سواری، و نیز شاید قایقرانی
تکنیکهایی که می تواند دوپینگ خون را در ورزشکاران مشخص کند شامل :
جداسازی انواع گلبولهلی قرمز ( جهت بررسی تزریق خون فرددیگر به ورزشکار ) و سن گلبولهای قرمز ( جهت بررسی تزریق خون فرد به خودش ) است . در ضمن این تکنیکها بسیار وقت گیر و گران است .
معمولا ” از دست دادن آب بدن (دهیدراتاسیون) در ورزش هم باعث افزایش هماتوکریت می شود افزایش هماتوکریت به بیش از ۵۵ درصد احتمال خطر سندرم افزایش چسبندگی خون ، سکته ، نارسایی قلبی و حتی مرگ را بالا می برد.
ورزشکاران جوانی که از دوپینگ خون استفاده می کنند در معرض خطر بالائی برای ابتلا به سندرم هایپرویسکوزینه ( افزایش غلظت خون ) قرار دارند از آنجا که میزان تعریق در این افراد یالاتر است خطر دهیدراتاسیون و به دنبال آن ابتلا به سندرم هایپرویسکوزینه در این افراد به دنبال ورزش بالا می رود.
دوپینگ خون همچنین ریسک عفونتهایی چون ایدز ( HIV ) و هپاتیت ( HBV ) را افزایش می دهد . پزشکانی که ورزشکاران استقامتی را تحت کنترل دارند باید ورزشکاران را از خطر استفاده از دوپینگ خون یا اریتروپویتین ( Epo ) مطلع سازند.
دوپینگ با خون دیگری چیست؟
گرفتن خون از دیگری ذخیره کردن آن وبعد تزریق آن خون قبل از فعالیت ورزشی.
در سال ۲۰۰۴ روشد برای تشخیص دوپینگ با خون دیگری پیدا شد بنابراین ورزشکاران به روشی دیگر برای دوپینگ روی می آورند یعنی ذخیره خون خودشان به مقدار زیاد وتزریق دوباره آن به خودش پیش از فعالیت ورزشی.
وادا آژانس بین المللی مبارزه با دوپینگ آزمایش جدیدی را ابداع کرده که اساس آن بررسی دقیق این سلولهاست
روش‌های دوپینگ همراه با پیشرفت علم به‌روز می‌شود
سریعتر بالاتر، قوی‌تر ژنتیک‌تر
ورزش > دیگر ورزش‌ها – شاید در آینده نزدیک، دیدن مامور کنترل دوپینگی که با یک ظرف کوچک به‌دنبال بازیکنان به رختکن می‌رود، بیشتر از اینکه روح جوانمردی را در ورزش تقویت کند، یادآور خاطرات گذشته باشد.
دوپینگ در ورزش، همپا با شکسته‌شدن رکوردها، بالارفتن توانایی‌های تکنیکی ورزشکاران و برداشته‌شدن مرزهایی که پیش‌تر نمادی از محدودیت نوع بشر بودند پیشرفت میکند. و حالا پس از استروئیدها که به‌تازگی رسوایی‌های بیشتری از ورزشکاران به خاطر استفاده از آنها شنیده می‌شود، نوبت به روشی پیچیده، بنیادی و واقعا نگران‌کننده رسیده است؛ دوپینگ ژنتیک. بر خلاف روش‌های قبلی دوپینگ، در این روش، ورزشکار داروی خاصی به بدنش وارد نمی‌کند بلکه با استفاده از روش‌های ژن‌درمانی که برای بیماری‌های خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرند، ساختار ژنتیک خود را به‌گونه‌ای هدفمند تغییر می‌دهد. با وجود اینکه استفاده از این روش هنوز رسما گزارش نشده است و بیشتر در سطح حیوانات آزمایشگاهی آزمایش شده، سازمان‌های ضددوپینگ در سراسر جهان پیشاپیش استفاده از آن را ممنوع کرده‌اند. آژانس جهانی ضددوپینگ در سال ۲۰۰۴ استفاده از این روش را ممنوع اعلام کرد.
با این حال در سال‌های اخیر ۲مورد استفاده از این روش گزارش شده است. ۴سال پیش، توماس اشپرینگ‌اشتاین، مربی دوومیدانی آلمانی به خاطر استفاده از رپوکسیژن برای بالابردن توان شاگردانش دادگاهی شد. با استفاده از این روش درمانی، گلبولهای قرمز بیماران مبتلا به کم‌خونی بیشتر می‌شود و وقتی که پای ورزشکاران فریبکار در میان باشد، گلبول قرمز بیشتر یعنی گردش بیشتر اکسیژن در خون و بالارفتن توان بدن. این اقدام اشپرینگ‌اشتاین را آغاز عصر دوپینگ ژنتیک می‌دانند. در المپیک پکن هم یک متخصص چینی به یک خبرنگار آلمانی که خود را مربی شنا جا زده بود، تزریق سلول‌های بنیادی را پیشنهاد کرده بود.
با این حال دانشمندان معتقدند استفاده از این روش‌ها فعلا امکان‌پذیر نیست. یکی از اهداف احتمالی بیشتر روش‌های دوپینگ ژنتیک، «فاکتور رشد شبه انسولین یک» است؛ دلیل آن هم ساده است؛ این هورمون تأثیر مستقیمی روی رشد ماهیچه‌ها دارد. البته تا آنجا که مسئله ژن مطرح باشد، احتمال دوپینگ هم در ابعاد مختلف مطرح است.
مسئله مهم در حال حاضر، شناسایی این نوع دوپینگ است. سازمان جهانی ضددوپینگ مدت‌هاست دانشمندان زیادی را که در این زمینه کار می‌کنند حمایت میکند. برخی روش‌ها برای شناسایی دوپینگ ژنتیک، بررسی موارد به‌جامانده از دستکاری ژنتیک است اما بررسی و شناسایی این موارد بسیار سخت است و به‌سرعت در بدن از بین می‌روند. بنابراین حتی اگر نسل اول آزمایش‌های شناخت دوپینگ ژنتیک موفق باشند، نمی‌توان امیدواری چندانی به موفقیت همیشگی آنها داشت. به جای این روش‌ها، دانشمندان به‌دنبال شناسایی تغییرات دیگری هستند که این روش‌ها در بدن ایجاد می‌کنند. برای نمونه افزایش فاکتور رشد شبه انسولین یک، باعث بالارفتن سطح اسیدهای چرب بدن می‌شود. به زبانی ساده‌تر می‌توان گفت دانشمندان وقتی که به ورزشکاری مظنون شوند، به جای اینکه دنبال ژن‌هایی که احتمالا تغییر یافته‌اند بگردند، تأثیرات جانبی روش‌های دوپینگ ژنتیک را در بدن او جست‌وجو می‌کنند؛ یعنی حتی اگر ورزشکار دوپینگی تغییراتی شیمیایی در داروهای نیروزا ایجاد کند تا در آزمایش‌ها نامرئی بماند، نمی‌توانند اثرات آن را هم پاک کند. با این شیوه آزمایش حتی می‌توان روش‌های فعلی دوپینگ مانند روش‌های هورمونی یا استروئیدی را هم تشخیص داد. البته دانشمندان امیدوارند ورزشکاران به خاطر چیزی بالاتر از آزمایش‌های پیشرفته، از دوپینگ ژنتیک صرف‌نظر کنند.
ژن‌درمانی که از آن برای دوپینگ ژنتیک استفاده می‌شود هنوز به تکامل نرسیده است و استفاده از آن، ریسک زیادی را متوجه ورزشکاران میکند. برای نمونه برخی بیماران که به خاطر ناکارآمدی سیستم ایمنی خود از ژن‌درمانی استفاده می‌کنند مبتلا به سرطان خون می‌شوند. سال گذشته در مقاله‌ای که در مجله علمی ساینس منتشر شد، درباره این روش جدید دوپینگ این‌طور نوشته شده بود: «ورزشکاران و مربیانی که دانش کمی از ژنتیک دارند به غلط دستاوردهای به‌اصطلاح علمی‌ای را که در مجلات ورزشی تبلیغ می‌شوند جدی می‌گیرند. وقتی که علم هنوز در پروسه تکمیل‌شدن است، وقتی که سلامت افراد ممکن است به خاطر استفاده از روش‌هایی که هنوز به‌صورت علمی اثبات نشده‌اند به خطر بیفتد و مخصوصا وقتی که به‌صورت کلی، دانش بشری درباره علم ژنتیک پایین است تبلیغات، نگران‌کننده هستند».